De omgekeerde wereld
Zaterdagochtend half tien, een stille sjabbesmorgen in Jeruzalem. De eerste sjoelgangers zijn op weg naar huis, enkele laatkomers haasten zich nog naar sjoel. De bonte specht tikt in de boom tegenover ons huis. Een enkele auto rijdt door de straat. Vooral voor de Arabische lesauto's is dit een goede dag om de eerste beginselen van het besturen van een auto onder de knie te krijgen. Ja, natuurlijk zou ik eigenlijk ook in sjoel moeten zitten, maar met 3 keer per dag bidden en 2 keer per week Tora-lezing (vorige week zelfs 4 keer op een rij: maandag en donderdag de gewone lezing, dinsdag en woensdag vanwege Rosh Chodesh) heb ik het op sjabbat wel eens gehad en heb ik ernstig behoefte om alleen te zijn, om gewoon met een kop koffie te zitten, de krant te lezen of wat voor me uit te staren. De hele dag heb ik mensen om mij en ik deel een huis, wat voor een introvert iemand als ik erg vermoeiend is. In die zin is mijn leven hier bijna omgedraaid aan dat in Amsterdam. Daar ben ik vooral op sjabbat Joods, vind het dan heerlijk naar sjoel te gaan, vrienden te ontmoeten en te kletsen na de kiddush. Hier is de zaterdag voor mij vooral een rustdag, heerlijk even alleen zijn. Daar komt bij dat ik het wat veel vind elke week een sjabbat te hebben, dat wil zeggen zowel op vrijdagavond als zaterdagochtend sjoelbezoek en daarna eten met vrienden. Mijn systeem is gebouwd voor zo'n twee keer per maand een 'echte' sjabbat. Net zoals mijn innerlijke klok zegt dat 4 uur te vroeg is voor het begin van de sjabbat; zo rond 6 uur, dat vind ik een mooie tijd. Maar de halacha (Joodse wet) is niet gemaakt voor mensen zoals ik, het is een systeem van onderwerping, zonder tegenspraak, het begin van de sjabbat is het begin van de sjabbat. En zeker hier in Jeruzalem is het moeilijk daaraan te ontsnappen.
Over omgekeerde wereld gesproken: vorige week was ik de 2e dag van Rosh Chodesh (de nieuwe maan) bij de Kotel met de "women of the wall" (een groep vrouwen, veelal modern orthodox, die elke maand een dienst houden bij de Klaagmuur ter ere van Rosh Chodesh). We begonnen achterin het vrouwengedeelte met psukei d'zimra en de shacharit-dienst, alles heel zachtjes zingend. We stonden dicht bij elkaar, sommige vrouwen met hun tallit verborgen onder hun jas. Met 1 oog volgde ik de tekst in de siddur, met de andere hield ik in de gaten wat er om mij heen gebeurde. In het verleden zijn er wel stoelen, gebruikt maandverband en idem baby-luiers naar deze groep gegooid. Behalve wat nare blikken van de orhtodoxe vrouwen en meiden en een enkele vervelende opmerking ("waarom nemen jullie de mitswa van mannen op je?") bleef het rustig. Maar ik kan niet zeggen dat ik enige heiligheid voelde toen ik daar stond te bidden. Het is schokkend te merken hoeveel agressie een vrouwelijke minjan oproept bij andere vrouwen, terwijl we niets doen dat verboden of aanstootgevend is. En het is vooral schrijnend dat er in het mannengedeelte zeker 3 Tora-kasten staan, er een stuk of 10 verschillende minjanim aan de gang zijn die luidkeels dezelfde teksten zeggen, al is schreeuwen soms dichter bij de waarheid, als wij, maar dat is toegestaan, dat is de norm.
Na het Hallel verplaatsten we ons met de Tora-rol verstopt in een tas, naar Robinson's arch (een opgraving dicht bij de zuidmuur). Daar konden de tallitot openlijk worden gedragen, tefilin werden omgedaan en vol trots las een grootmoeder die met haar kinderen en kleinkinderen haar 55-jarig huwelijk vierde, voor uit Tora. De mannelijke leden van de jubilerende familie stonden op een afstandje te kijken en foto's te maken.
Na afloop gingen we met een paar vrouwen koffie drinken in de Oude stad en een Amerikaanse vrouw verzuchtte dat het zo pijnlijk en tegenstrijdig is dat ze in haar eigen land kan doen wat ze wil, maar dat ze hier, in het hart van het Joodse thuisland, niet op haar eigen manier uiting kan geven aan haar Joods-zijn. Het is soms toch een rare, omgekeerde wereld.
Maar, ook de orthodoxe wereld zal uiteindelijk veranderen. Aan de ene kant zullen de ultra-orthodoxen (charedim) zich verder terugtrekken in hun vrijwillge ghetto's, overtuigd van hun gelijk, denkend dat zij het enige ware Jodendom zijn. Maar in de modern orthodoxe wereld is een verandering in gang gezet die onomkeerbaar is. Steeds meer vrouwen met kennis van Tora, Talmud en halacha eisen hun plek op. Zoals bijvoorbeeld Chaviva Ner-David, een van de kernleden van "women of the wall" en de eerste vrouw die afgelopen jaar van een orthodoxe rabbijn haar smicha (rabbinale bevoegdheid) ontving. Het dwingt bewondering af te zien hoe zij met passie en gedrevenheid probeert een plek te veroveren binnen het orthodoxe framework. Of, zoals ze mij bevestigde: "Het heeft tijd nodig, maar het is onontkoombaar."
(Eigenlijk had ik iets willen schrijven over de onnavolgbare wereld van de Talmud. Daarover meer in een volgend stukje)
Zaterdagochtend half tien, een stille sjabbesmorgen in Jeruzalem. De eerste sjoelgangers zijn op weg naar huis, enkele laatkomers haasten zich nog naar sjoel. De bonte specht tikt in de boom tegenover ons huis. Een enkele auto rijdt door de straat. Vooral voor de Arabische lesauto's is dit een goede dag om de eerste beginselen van het besturen van een auto onder de knie te krijgen. Ja, natuurlijk zou ik eigenlijk ook in sjoel moeten zitten, maar met 3 keer per dag bidden en 2 keer per week Tora-lezing (vorige week zelfs 4 keer op een rij: maandag en donderdag de gewone lezing, dinsdag en woensdag vanwege Rosh Chodesh) heb ik het op sjabbat wel eens gehad en heb ik ernstig behoefte om alleen te zijn, om gewoon met een kop koffie te zitten, de krant te lezen of wat voor me uit te staren. De hele dag heb ik mensen om mij en ik deel een huis, wat voor een introvert iemand als ik erg vermoeiend is. In die zin is mijn leven hier bijna omgedraaid aan dat in Amsterdam. Daar ben ik vooral op sjabbat Joods, vind het dan heerlijk naar sjoel te gaan, vrienden te ontmoeten en te kletsen na de kiddush. Hier is de zaterdag voor mij vooral een rustdag, heerlijk even alleen zijn. Daar komt bij dat ik het wat veel vind elke week een sjabbat te hebben, dat wil zeggen zowel op vrijdagavond als zaterdagochtend sjoelbezoek en daarna eten met vrienden. Mijn systeem is gebouwd voor zo'n twee keer per maand een 'echte' sjabbat. Net zoals mijn innerlijke klok zegt dat 4 uur te vroeg is voor het begin van de sjabbat; zo rond 6 uur, dat vind ik een mooie tijd. Maar de halacha (Joodse wet) is niet gemaakt voor mensen zoals ik, het is een systeem van onderwerping, zonder tegenspraak, het begin van de sjabbat is het begin van de sjabbat. En zeker hier in Jeruzalem is het moeilijk daaraan te ontsnappen.
Over omgekeerde wereld gesproken: vorige week was ik de 2e dag van Rosh Chodesh (de nieuwe maan) bij de Kotel met de "women of the wall" (een groep vrouwen, veelal modern orthodox, die elke maand een dienst houden bij de Klaagmuur ter ere van Rosh Chodesh). We begonnen achterin het vrouwengedeelte met psukei d'zimra en de shacharit-dienst, alles heel zachtjes zingend. We stonden dicht bij elkaar, sommige vrouwen met hun tallit verborgen onder hun jas. Met 1 oog volgde ik de tekst in de siddur, met de andere hield ik in de gaten wat er om mij heen gebeurde. In het verleden zijn er wel stoelen, gebruikt maandverband en idem baby-luiers naar deze groep gegooid. Behalve wat nare blikken van de orhtodoxe vrouwen en meiden en een enkele vervelende opmerking ("waarom nemen jullie de mitswa van mannen op je?") bleef het rustig. Maar ik kan niet zeggen dat ik enige heiligheid voelde toen ik daar stond te bidden. Het is schokkend te merken hoeveel agressie een vrouwelijke minjan oproept bij andere vrouwen, terwijl we niets doen dat verboden of aanstootgevend is. En het is vooral schrijnend dat er in het mannengedeelte zeker 3 Tora-kasten staan, er een stuk of 10 verschillende minjanim aan de gang zijn die luidkeels dezelfde teksten zeggen, al is schreeuwen soms dichter bij de waarheid, als wij, maar dat is toegestaan, dat is de norm.
Na het Hallel verplaatsten we ons met de Tora-rol verstopt in een tas, naar Robinson's arch (een opgraving dicht bij de zuidmuur). Daar konden de tallitot openlijk worden gedragen, tefilin werden omgedaan en vol trots las een grootmoeder die met haar kinderen en kleinkinderen haar 55-jarig huwelijk vierde, voor uit Tora. De mannelijke leden van de jubilerende familie stonden op een afstandje te kijken en foto's te maken.
Na afloop gingen we met een paar vrouwen koffie drinken in de Oude stad en een Amerikaanse vrouw verzuchtte dat het zo pijnlijk en tegenstrijdig is dat ze in haar eigen land kan doen wat ze wil, maar dat ze hier, in het hart van het Joodse thuisland, niet op haar eigen manier uiting kan geven aan haar Joods-zijn. Het is soms toch een rare, omgekeerde wereld.
Maar, ook de orthodoxe wereld zal uiteindelijk veranderen. Aan de ene kant zullen de ultra-orthodoxen (charedim) zich verder terugtrekken in hun vrijwillge ghetto's, overtuigd van hun gelijk, denkend dat zij het enige ware Jodendom zijn. Maar in de modern orthodoxe wereld is een verandering in gang gezet die onomkeerbaar is. Steeds meer vrouwen met kennis van Tora, Talmud en halacha eisen hun plek op. Zoals bijvoorbeeld Chaviva Ner-David, een van de kernleden van "women of the wall" en de eerste vrouw die afgelopen jaar van een orthodoxe rabbijn haar smicha (rabbinale bevoegdheid) ontving. Het dwingt bewondering af te zien hoe zij met passie en gedrevenheid probeert een plek te veroveren binnen het orthodoxe framework. Of, zoals ze mij bevestigde: "Het heeft tijd nodig, maar het is onontkoombaar."
(Eigenlijk had ik iets willen schrijven over de onnavolgbare wereld van de Talmud. Daarover meer in een volgend stukje)
posted by Clary at 2:37 p.m.
1 Comments:
Hoi Clary, hoe is het? Een mooi en tegelijk schrijnend stukje. De ironie, zoals die amerikaanse vrouw dat aangaf, ontgaat mij ook niet als ik in Jeruzalem ben. Tegelijkertijd begrijp ik wat je bedoelt met een "jodendom-overdosis". Jeruzalem is zo intens, en het ritme op de Yeshiva ook. Soms wil je gewoon iets... niet-joods doen! :-) Toch is het fantastisch dat je er bent en dit doet: voor jezelf en voor de liberaal joodse gemeenschap in Nederland. Kol ha kavod!
Een reactie posten
<< Home