"Heeft God dan een fout gemaakt?"
Lesbische en homoseksuele gelovigen komen bijeen in Jeruzalem

Onderstaand artikel schreef ik begin augustus na een multi-religieuze bijeenkomst in Jeruzalem in het kader van World Pride 2006. Tot nog toe is het niet gepubliceerd, vandaar dat ik het maar op mijn eigen weblog zet.

Onder het motto 'Reclaiming our faith and our heritage' kwamen op 9 augustus in Jeruzalem meer dan honderd homoseksuele en lesbische gelovigen van verschillende religieuze achtergronden bijeen. De multi-religieuze conferentie was georganiseerd in het kader van World Pride, de vierjaarlijkse internationale homobijeenkomst die dit jaar in Jeruzalem plaatsvond. De samenkomst van joden, christenen en moslims in deze stad, zo beladen en zo belangrijk voor de drie monotheistische godsdiensten, onder de omstandigheden van het voortgaande geweld in het noorden gaf de conferentie een extra lading waarvan alle deelnemers zich terdege bewust waren.
Het eerste dat opvalt zijn de vele bontgekleurde keppels. Op zichzelf geen ongewoon beeld in Jeruzalem, maar wel als ze gedragen worden door vrouwen. Maar er zijn ook vrouwen met witte boorden, een bisschop met paarse blouse en rasta-krullen, kettingen met Davids-sterren en kruizen, Afro-Americans, een enkele moslim en homomannen die niet zouden misstaan in het Amsterdamse nachtleven. De vele sprekers, waaronder rabbijnen, bisschoppen, priesters en dominees, benadrukken het recht op pluralisme en diversiteit, dat niemand 'De waarheid' in pacht heeft en verzetten zich tegen religieus fundamentalisme. Het cynische is dat juist de komst van World Pride naar Jeruzalem reden was voor het orthodoxe establishment, joods, christelijk en moslim, de groeperingen die gewoonlijk niet met elkaar praten, samen te komen en zich unaniem uit te spreken tegen deze bijeenkomst. Er werd gewaarschuwd voor geweld en zelfs bloedvergieten als de bijeenkomst zou doorgaan.
Maar juist nu, temidden van de oorlog en de retoriek van de haat, is deze conferentie een oase van verdraagzaamheid. Het is een verademing zoveel geestelijk leiders bij elkaar te zien die bereid zijn naar elkaar te luisteren en van elkaar te leren. Deze conferentie dient als hoopvol model voor interreligieuze dialoog. Helaas leidde de oorlog ook tot vele afzeggingen, waaronder die van een homoseksuele imam uit Zuid-Afrika.
Woorden van de Talmoed en de Koran worden aangehaald, woorden die aangeven dat er in de verschillende tradities wel degelijk ruimte is voor discussie en andere opvattingen. Of zoals Irshad Manji, de lesbische moslima uit Canada en schrijfster van het boek 'The trouble with Islam today', het verwoordt: "Als in de Koran staat dat God maakt wie Hij wil en Hij maakt mij lesbisch, heeft Hij dan een fout gemaakt?" Voor haar was het feit dat ze moslim en lesbisch was nooit een probleem tot anderen haar erop wezen dat dat niet kon samengaan. "Mij wordt verweten dat ik selectief ben ik in de keuze van de teksten, maar hoe weten mijn opponenten zo zeker dat zij gelijk hebben in hun interpretatie van teksten die niet eenduidig zijn? Het is een voorrecht te leven in een open samenleving waar discussie en debat mogelijk zijn."
Keer op keer benadrukken de sprekers dat iedereen geschapen is naar het beeld van God en dat zij hun religieuze gevoelens op hun eigen manier willen beleven en vorm geven. Dit betekent soms aanpassing van de liturgische teksten. "Wij willen op onze manier onze relatie met God uitdrukken," zegt rabbijn Ayelet Cohen van Beth Simchat Torah in New York, de grootste synagoge voor de lesbische, homo, biseksuele en transseksuele gemeenschap, "en als wij ons niet herkennen in een beeld van God als de dominante man en het volk Israel als zijn ondergeschikte echtgenote, dan moeten we zo'n tekst herschrijven. Maar dat geldt ook voor een huwelijksceremonie waarin de teksten gericht zijn op voortplanting. Zo'n tekst is ook pijnlijk voor hetero-stellen die geen kinderen kunnen krijgen."
Een andere manier om te zorgen dat homoseksuelen niet buitengesloten worden in een kerkelijke gemeenschap is de transformatie van de rituelen. Pastoor Joseph Tolton van een Pinkstergemeente in Harlem, New York, geeft daarvan een voorbeeld: "In de traditionele Pinksterkerken drinkt men het bloed van Jesus om homoseksualiteit te voorkomen en te genezen, maar wij gebruiken dit ritueel om iemand welkom te heten en te laten delen in de liefde van Jesus." Of pastoor Pat Bumgardner van de Metropolitan Community Church in New York: "Wij gebruiken de doop als ritueel om iemand zijn of haar eigen identiteit te geven, zijn eigen naam te geven. Het is een manier om volledig in de aanwezigheid van God te gaan staan."
Behalve aanpassingen in liturgie en rituelen, is het soms verhelderend de Bijbelse teksten in hun contekst te plaatsen waardoor de boodschap een andere betekenis krijgt. De Amerikaanse pastoor Sandra Turnbull, die 20 jaar geleden in Amsterdam verliefd werd op haar levenspartner Janet, vertelt over de omstandigheden waarin Paulus vanuit Korinthie zijn brief aan de Romeinen schreef. "De tekst wordt vaak aangehaald om homoseksualiteit te veroordelen, maar gaat over situaties waarin mensen betrokken zijn bij afgoderij en cultische aanbidding. Wat Paulus duidelijk wil maken is: wie kies jij te aanbidden? Prijs je alleen andere mensen of erken je God als jouw Schepper?"
Niet alle deelnemers zijn zelf homo of lesbisch, maar iedereen is op zijn of haar manier betrokken bij het onderwerp. Zoals Conservative rabbijn Lazar, die enkele tientallen 'same-sex' stellen trouwde in Israel, huwelijken die door de staat niet erkend worden (het monopolie op huwelijksvoltrekkingen ligt bij het orthodoxe rabbinaat), maar voor de betrokkenen zeer betekenisvol zijn. Rabbijn Lazar: "Het is voor mij als hetero rabbijn een uitdaging een gemeenschap te creeren waar iedereen zich thuis voelt. Voor mij is tolerantie en pluralisme niet genoeg. In navolging van het onderscheid dat de filosoof Avi Ravitzky maakt, gaat het mij om 'openheid': ik probeer na te gaan wat voor de ander belangrijk is, ik wil leren vanuit het homo-gezichtspunt om zelf een beter mens te worden."
Naast de aanwezigen uit Israel, komen de meeste deelnemers uit de Verenigde Staten en Canada, waar verschillende minderheidsgroeperingen een lange traditie hebben in het opeisen van hun rechten en het is interessant hun ervaringen te horen. Maar bijvoorbeeld de aanwezigheid van een Duitse legerpredikant die probeert in het Duitse leger meer openheid te creeren voor homoseksuelen, geeft de conferentie extra betekenis. De bedoeling is over vier jaar, tijdens de volgende World Pride, weer samen te komen en de huidige contacten uit te breiden.
De afsluitende bijeenkomst vindt plaats in een tuin met uitzicht op de oude stad van Jeruzalem. Psalm 122 wordt gezongen, de tekst waarmee de conferentie ook werd geopend: "(...) Bid voor de vrede van Jeroesjalajim; moge het hen die u liefhebben goed gaan. Laat er vrede zijn binnen uw muren, harmonie in uw paleizen." De verschillende geestelijk leiders dragen teksten voor uit Tora, Bijbel en Koran en de stemmen vermengen zich met de geluiden op de achtergrond: de kerkklokken uit de oude stad, de muezzins die oproepen tot gebed en de jazz-muziek uit een cafeetje verderop. En zoals de Tora 70 gezichten heeft, zo voegt ook deze conferentie - voor wie het wil zien - een gezicht toe aan de vele gezichten van Jeruzalem.